Nổi Mề Đay Là Gì? Dấu Hiệu Và Cách Chữa Trị Hiệu Quả

Nổi mề đay là một bệnh lý về da thường gặp ở nhiều đối tượng và độ tuổi. Triệu chứng bệnh khởi phát  khi mao mạch ở tầng trung bì bị kích thích. Nổi mề đay đặc trưng bởi sự xuất hiện của các sẩn ngứa màu đỏ, màu trắng nhạt và có ranh giới rõ ràng với những vùng da xung quanh.  Các phương pháp điều trị mề đay chủ yếu là loại bỏ căn nguyên, chăm sóc da và dùng thuốc.

Nổi mề đay là gì?

Bệnh lý nổi mề đay là thuật ngữ dùng để chỉ hiện tượng viêm da cơ địa dị ứng xảy ra trên vùng da của cơ thể. Các khu vực da bị nổi mề đay thường xuất hiện các vết nhỏ, cứng, sần sùi và lan rộng thành từng mảng đỏ ửng.  Nói một cách cụ thể thì nổi mề là tình trạng những mao mạch và niêm mạc dạ phân ứng lại các tác nhân gây kích ứng, dị ứng.

Nổi mề đay có các dạng hình thái tổn thương đa dạng và tiến triển qua 2 giai đoạn chính: Giai đoạn cấp tính (xảy ra dưới 6 tuần) và giai đoạn mãn tính (kéo dài trên 6 tuần). Theo các chuyên gia đầu ngành, thời gian điều trị bệnh phụ thuộc chủ yếu vào biểu hiện bệnh, tiếp xúc với dị nguyên cũng mức độ mẫn cảm của cơ thể. Đối với mức độ nhẹ, dị ứng, nổi mề đay có thể tự khỏi. Ngược lại, đối với trường hợp mãn tính cần can thiệp điều trị chuyên khoa.

Bệnh lý thường là hệ quả của nhiều nguyên nhân khác nhau, điển hình là  yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Tuy nhiên trong một số trường hợp, các triệu chứng nổi mề đay có thể bùng phát vô căn hay còn gọi là mề đay tự phát.

Phân loại nổi mề đay

Căn cứ vào biểu hiện tổn thương da, mề đay được chia thành các dạng sau:

Mề đay dị ứng

Đây là dạng phổ biến nhất hay gặp. Một số tác nhân thường gây nổi mề đay dị ứng như: dị ứng thực phẩm, thời tiết, thuốc điều trị, …. Tình trạng dị ứng với các dị nguyên gây bệnh làm người bệnh xuất hiện các biểu hiện sau vài giờ ngay sau khi tiếp xúc.

Mề đay dị ứng đặc trưng bởi tình trạng toàn thân nóng bừng, ngứa nhiều vùng xuất hiện sau đó ngứa toàn thân chỉ cần gãi hoặc va chạm nhẹ là xuất hiện vết sưng phù rõ theo vùng cọ sát. Hồng ban nổi khắp người với đường kính không cố định vài mm đến vài cm. Ngứa râm ran rất khó chịu, nặng hơn có thể kèm theo một số biểu hiện như sốt, rối loạn tiêu hóa, đau bụng, khó thở,… thậm chí có trường hợp bị sốc phản vệ dẫn tới tử vong.

Mề đay phù mạch

Là dạng mề đay có tổn thương sâu và lan tỏa trên phạm vi rộng. Hiện nay nguyên nhân gây ra mề đay phù mạch vẫn chưa được xác định.

Mề đay vẽ nổi

Các tiệu chứng bệnh lý thường xuất hiện ở những người có cơ địa đặc nhạy cảm, thường bị ngứa toàn thân và dễ bị nổi khi dùng móng tay hoặc vật sắc nhọt vẽ trên da sẽ thấy nổi phù.

Tuy nhiên, những biểu hiện này chỉ xuất hiện khoảng 30 phút và dần biến mất.  Mề đay vẽ nổi ảnh hưởng nhiều tới cuộc sống người bệnh và cần sử dụng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ để giảm nhanh các triệu chứng của bệnh.

Mề đay do tiếp xúc

Tiếp xúc với các chất gây kích ứng ngứa nổi mề đay như: Mỹ phẩm, hóa chất tẩy rửa, hóa chất công nghiệp, nước bẩn, găng tay cao su, côn trùng cắn…. Với tác nhân gây bệnh là do tiếp xúc với các chất kích ứng gây ra thì triệu chứng thường xuất hiện nhanh tại vùng da tiếp xúc khoảng 15-2 giờ.

Bắt đầu của bệnh là ngứa da, da đỏ ửng và kèm theo phát ban đỏ, xử lý không đúng cách có thể gây viêm da. Về cơ chế của dạng này có thể xảy ra dưới dạng phản ứng miễn dịch hoặc không miễn dịch, các phản ứng này thường nhẹ và không để lại nhiều di chứng nghiêm trọng.

Mề đay vật lý

Dạng mề đay vật lý được hiểu là dạng xảy ra đặc trưng là do cọ sát, tác nhân vật lý bên ngoài gây ra. Nguyên nhân khởi phát thường do rung động hoặc sức ép, nhiệt nóng gây bệnh mề đay. Do đó bệnh thường phổ biến ở những người đi tập thể dục hoặc người thay đổi môi trường nóng lạnh đột ngột khiến da bị phản ứng tăng chất trung gian histamin gây ra phản xạ ngứa.

Dấu hiệu của bệnh nổi mề đay

Bệnh nổi mề đay ở mỗi giai đoạn và tùy cơ địa của mỗi người mà những dấu hiệu có thể khác nhau nhưng nhìn chung, bệnh có những biểu hiện lâm sàng  sau:

• Xuất hiện các nốt sẩn màu đỏ hoặc trắng, có ranh giới rõ ràng so với những vùng da xung quanh.
• Hoặc có thể phát sinh ban da màu hồng hoặc đỏ ở vùng má, trán, cổ, ngực và lưng.
• Một số trường hợp nặng có thể bị phù mí mắt, môi, sưng họng và mặt.
• Ngứa ngáy dữ dội (đây là triệu chứng điển hình nhất của chứng nổi mày đay), ngoài ra nổi mề đay còn có thể gây sưng đau và nóng rát.
• Một số trường hợp nhẹ chỉ xuất hiện các ban da nhỏ, màu hồng/ đỏ và mọc liền kề ở tay, ngực và chân. Đối với dạng mề đay này, triệu chứng thường thuyên giảm nhanh trong vòng 24 giờ.
• Một số triệu chứng nổi mề đay khác: có thể xuất hiện gồm khó thở, nổi mụn nước, nhiễm trùng… Thông thường, đây là những triệu chứng báo hiệu bệnh đã trở nên nghiêm trọng.

Nguyên nhân khởi phát bệnh lý

• Thuốc:  Những người mẫn cảm với một số thành phần thuốc như aspirin, thuốc kháng sinh, thuốc giảm đau kháng viêm… hoặc có thể là một phản ứng sau tiêm chủng vắc xin.
• Hóa mỹ phẩm: Các loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, chứa nhiều hóa chất… có thể làm tăng nguy cơ mẩn ngứa, dị ứng nổi mề đay cho nhiều người.
• Thực phẩm: Ăn loại hải sản có vỏ (như tôm, cua, ghẹ…), trứng, sữa, đậu phộng… có thể gây dị ứng , nguyên nhân là do hệ miễn dịch của cơ thể xác định nhầm thực phẩm đó là yếu tố ngoại lai và cố gắng tiêu diệt nó.
• Các dị nguyên khác như khói bụi, phấn hoa, lông chó mèo… cũng có thể là tác nhân gây dị ứng mà nhiều người không nghĩ tới.

Nổi mề đay nguy hiểm không?

2. Chẩn đoán cận lâm sàng

Sau các bước chẩn đoán lâm sàng, các bước chẩn đoán cận lâm sàng sẽ cho kết quả chính xác hơn.

Xét nghiệm máu xác định bạch cầu:

• Bạch cầu đa múi ưa axit (EOS) giá trị bình thường 0 – 7% (0 – 0.8 G/L) nếu giá trị này tăng cho thấy nhiễm ký sinh trùng, dị ứng.
• Bạch cầu đa múi ưa kiềm (BASO) giá trị bình thường 0 – 1.5% (0 – 0.2G/L) khi giá trị này tăng một số trường hợp có thể bị dị ứng, mắc bệnh bạch cầu hoặc suy giáp.

Thử nghiệm lẩy da (prick test) với dị nguyên nghi ngờ (phấn hoa, mạt bụi nhà,…)

Các phương pháp điều trị bệnh nổi mề đay hiệu quả

Nổi mề đay có thể thuyên giảm sau khi nghỉ ngơi, chăm sóc mà không cần can thiệp biện pháp y tế. Tuy nhiên trong trường hợp mề đay gây ngứa dữ dội, bác sĩ có thể chỉ định thuốc bôi và uống để cải thiện.

1.  Áp dụng các phương pháp cải thiện tại nhà

Với những người bị mề đay nhẹ, triệu chứng có thể biến mất hoàn toàn trong vòng 24 giờ đồng hồ mà không cần chăm sóc hay điều trị. Trong trường hợp triệu chứng kéo dài hơn 1 ngày, bạn có thể áp dụng một số cách trị nổi mề đay mẩn ngứa tại nhà. Cụ thể:

Chườm đá: Sử dụng túi chườm đá, khăn sạch bọc đá hoặc ngâm nước lạnh chườm lên những vùng da tổn thương tầm 10 phút, giúp làm dịu tình trạng ngứa và giảm sưng. Tuy nhiên, nếu tổn thương có tiến triển nặng, xuất hiện dấu hiệu nhiễm trùng (mủ, loét,…) tuyệt đối không được sử dụng.

• Lá chè xanh:  Lá chè có chứa các chất như flavonoid, tanin, các chất chống oxy hóa có lợi cho cơ thể, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, kháng viêm, làm dịu các vết mẩn ngứa hiệu quả.
• Lá khế: Lá khế có tính mát, vị chua, các chất kháng viêm, kháng khuẩn tuyệt vời có trong lá khế giúp giảm sưng tiêu viêm rất tốt. Bài thuốc này còn có thể áp dụng cho trẻ em và phụ nữ đang mang thai.
• Kinh giới: Lá kinh giới có tính ấm, tán hàn. Sử dụng nước lá kinh giới trong tắm rửa, dùng làm nước uống có hiệu quả rất tốt trong việc giảm ngứa.
• Rau sam: Các chất kháng sinh tự nhiên có trong rau sam có tác dụng tiêu viêm, giải độc rất tốt. Rau sam là thực vật mọc hoang ở những vùng ẩm ướt (bờ sông, ao, ruộng,…). Nấu rau sam làm nước tắm hoặc lọc lấy nước thoa lên da giúp làm dịu các vết mẩn ngứa.
• Tía tô: Tinh chất lá tía tô có công dụng rất tốt trong việc chữa trị các bệnh lý về da, nhất là bệnh mề đay. Kiên trì tắm, ngâm rửa với nước lá tía tô mỗi ngày hoặc có thể giã nát, đắp lên vùng da tổn thương có thể giảm triệu chứng bệnh hiệu quả.
• Bổ sung vitamin, nước và khoáng chất: Ngoài ra, bạn nên tăng cường uống nước và bổ sung các thực phẩm giàu khoáng chất, vitamin như rau xanh, trái cây. Những thành phần dinh dưỡng này có tác dụng nâng cao miễn dịch và làm giảm triệu chứng nổi mề đay đáng kể.
• Nghỉ ngơi: Nên dành thời gian nghỉ ngơi và kiểm soát căng thẳng bằng các hoạt động như tập yoga, bơi lội, đọc sách, nghe nhạc,…
• Thay đổi thuốc điều trị: Trong trường hợp nổi mề đay là tác dụng phụ do sử dụng thuốc, bạn nên trao đổi với bác sĩ để được thay thế loại thuốc khác.
• Thường xuyên sử dụng kem chống nắng: Ánh nắng mặt trời là một trong những yếu tố gây nổi mề đay. Vì vậy bạn nên sử dụng kem chống nắng khi phải hoạt động và di chuyển ngoài trời nhằm bảo vệ da và cải thiện chứng nổi mày đay mẩn ngứa

Sử dụng thuốc Tây điều trị

Các loại thuốc trị nổi mề đay mẩn ngứa thường được bác sĩ chỉ định với những trường hợp không đáp ứng những biện pháp cải thiện tại nhà. Những thành phần hoạt chất trong thuốc có tác dụng nhanh chóng trong việc kiểm soát bệnh lý, phục hồi những vùng da bị tổn thương.

• Thuốc kháng Histamin: khi da tiếp xúc với các chất gây dị ứng sẽ tiết ra chất gọi là Histamin, dẫn đến tình trạng ngứa. Vì vậy, nếu sử dụng thuốc kháng Histamin sẽ giúp giảm triệu chứng nhanh chóng. Tuy nhiên, cần lưu ý các tác dụng phụ của thuốc, nên tìm hiểu kỹ trước khi sử dụng.
• Thuốc corticoid: được áp dụng khi tình trạng bệnh nặng, xuất hiện biến chứng như phù mạch, phù thanh quản, mề đay mạn tính,… mà thuốc kháng Histamin không đáp ứng hiệu quả. Nhưng việc lạm dụng thuốc có thể dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như loãng xương, tiểu đường, tăng huyết áp,….
• Thuốc kháng Histamin H2: thường được sử dụng kết hợp với thuốc kháng Histamin, bao gồm một số loại phổ biến như Zantac, Pepcid, Tagamet,…
• Một số loại thuốc khác: Leukotriene, Omalizumab, Aczone,…

Lưu ý: Việc điều trị bằng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ để giảm thiểu tối đa các tác dụng phụ, đồng thời đạt được hiệu quả chữa trị tốt nhất.

Cách kiểm soát và phòng ngừa bệnh nổi mề đay hiệu quả

• Loại bỏ các loại thực phẩm gây dị ứng ra khỏi khẩu phần ăn và thay thế bằng các loại thực phẩm khác có hàm lượng dinh dưỡng tương đương.

  

• Kiểm tra xem bản thân có bị dị ứng với tác nhân nào đó ngoài môi trường sống hay không (như phấn hoa, bụi mịn, cao su…). Nếu có, cần hạn chế tối đa việc tiếp xúc với chúng.
• Giảm thiểu nguy cơ bị côn trùng đốt bằng việc tránh xa các tổ ong, sử dụng các loại sản phẩm chống côn trùng hiệu quả và an toàn để xua đuổi côn trùng đi.
• Bảo vệ làn da trước các yếu tố môi trường: giữ ấm khi trời trở lạnh, mang áo khoác và bôi kem chống nắng khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời…
• Nếu tình trạng nổi mề đay diễn ra thường xuyên thì khuyến cáo nên gặp bác sĩ để được tư vấn làm các xét nghiệm để tìm dị ứng nguyên
• Chú ý bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt là các vitamin và khoáng chất như vitamin A (cà rốt, khoai lang, sữa và chế phẩm từ sữa, lòng đỏ trứng và gan), vitamin E (bông cải xanh, dưa leo, xoài, các loại hạt…), vitamin C (các loại quả họ cam, chanh…), vitamin K (có trong các loại rau có màu xanh đậm), chất arginine giúp gan giải độc amoniac dễ dàng hơn (có trong các loại đậu, bột yến mạch, quả óc chó…)

Bài viết trên đây đã cung cấp những thông tin liên quan đến bệnh nổi mề đay. Bệnh lý mắc dù không đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe tổng thể. Tuy nhiên, các triệu chứng ngứa ngáy, sưng phù, khó chịu có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày cũng như chức năng thẩm mỹ của người bệnh. Do đó, khi nhận thấy các biểu hiện bệnh lý, bạn cần chủ động đến bệnh viện để được thăm khám và điều trị đúng cách.

Tìm hiểu thêm:

• Sốt Nổi Mề Đay Ở Trẻ Nhỏ Là Bệnh Gì Và Cách Xử Lý?
• Cách Xác Định Nổi Mề Đay Do HIV Gây Ra
• Mề Đay Cấp Tính Có Nguy Hiểm Không Và Cách Điều Trị?
• Dị Ứng Thuốc Nổi Mề Đay: Cách Xử Lý, Điều Trị