Chăm Sóc Bệnh Nhân Viêm Khớp Dạng Thấp (Lập Kế Hoạch)
Kế hoạch chăm sóc bệnh nhân viêm khớp dạng thấp là điều cần được vạch ra ngay từ đầu để đảm bảo đáp ứng các tiêu chí chăm sóc tốt nhất để người bệnh nhanh chóng hồi phục. Mục tiêu thực hiện chăm sóc bệnh nhân viêm khớp dạng thấp là cải thiện cơn đau, sự khó chịu tê buốt ở các khớp và tăng cường khả năng hoạt động.
- Chăm sóc cho bệnh nhân mắc bệnh viêm khớp dạng thấp
Nhận định tình hình bệnh lý của bệnh nhân trước khi lên kế hoạch chăm sóc
Trước khi lên kế hoạch chăm sóc điều trị viêm khớp dạng thấp cho bệnh nhân thì cần nhận định rõ tình hình bệnh lý. Bởi viêm khớp dạng thấp là bệnh xương khớp mãn tính có tiến triển lâu dài. Đồng thời không thể điều trị dứt điểm.
Tình hình bệnh lý của bệnh nhân được nhìn nhận thông qua đánh giá tổng thể và đánh giá tình hình biến chứng. Cụ thể như sau:
1. Đánh giá tổng thể
Đây là đánh giá bao quát mà bác sĩ cần đưa ra trước khi hướng dẫn người bệnh lập kế hoạch chăm sóc phù hợp. Bao gồm một số vấn đề sau:
- Mức độ đau nhức và sự ảnh hưởng đến khả năng vận động.
- Trạng thái tinh thần của bệnh nhân. Xác định người bệnh có biểu hiện tâm thần bất thường hay dấu hiệu trầm cảm hay không.
- Mức độ nặng nhẹ của các cơn đau cùng với tình trạng cứng khớp vào buổi sáng khi thức dậy.
- Bệnh nhân có biểu hiện tiêu hóa bất thường như buồn nôn, nôn hay rối loạn tiêu hóa không.
- Kiểm tra có hay không sự hiện diện triệu chứng các bệnh lý xương khớp khác như viêm khớp thông thường hay thoái hóa khớp không.
- Yêu cầu người bệnh cung cấp tiền sử bệnh lý cùng các bệnh mãn tính đang cần điều trị nếu có.
- Thời gian mắc bệnh cùng với các loại thuốc điều trị đang sử dụng.
2. Đánh giá tình trạng biến chứng
Viêm khớp dạng thấp là bệnh lý có nguy cơ cao phát sinh biến chứng nếu không kiểm soát tốt. Và một trong những mục tiêu của kế hoạch chăm sóc là hỗ trợ ngăn ngừa biến chứng của bệnh.
- Bệnh viêm khớp dạng thấp
Chính vì vậy và việc đánh giá tình trạng biến chứng được cho là vô cùng quan trọng:
- Đánh giá về mức độ tổn thương tại các khớp ảnh hưởng. Cần chú ý nhiều hơn đến các khớp nhỏ như khớp ở ngón tay, ngón chân.
- Kiểm tra xem có sự hiện diện của các dấu hiệu biến chứng liên quan tới tim, phổi hay mắt không. Hỏi rõ người bệnh xem có bị khó thở, đau mắt hay chóng mặt gần đây không.
- Nếu có bệnh lý đi kèm thì cần kiểm tra, xác định rõ dấu hiệu cũng như mức độ nghiêm trọng. Đặc biệt cần chú ý đến các vấn đề bất thường như đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa hay dấu hiệu xuất huyết tiêu hóa.
Kế hoạch chăm sóc bệnh nhân viêm khớp dạng thấp chi tiết
Khi lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân viêm khớp dạng thấp nói riêng và bệnh viêm khớp nói chung cần thực hiện đúng phác đồ điều trị mà bác sĩ chỉ định. Thực hiện theo nguyên tắc đảm bảo sức khỏe, tăng cường khả năng vận động và ngăn ngừa các biến chứng cho bệnh nhân.
1. Thực hiện chuẩn chỉnh các chỉ định của bác sĩ
Người chăm sóc cần đặc biệt tuân thủ các chỉ định của bác sĩ:
- Giám sát bệnh nhân uống và tiêm thuốc đúng phác đồ, đúng liều và đúng thời gian.
- Khi sử dụng các thuốc giảm đau chống viêm, người bệnh thường gặp các triệu chứng như: buồn nôn, đau dạ dày hoặc xuất huyết tiêu hóa,…
- Thông báo ngay cho bác sĩ nếu xuất hiện các tác dụng phụ này.
- Sử dụng nẹp nghỉ vào cuối ngày để cố định khớp, làm giảm sự co thắt thất thường tại các ổ khớp. Cố định các chi khi không hoạt động.
- Tái khám đúng lịch hẹn và mang theo đầy đủ bệnh án của bệnh nhân
2. Thực hiện các bước chăm sóc cơ bản
- Dành nhiều thời gian cho người bệnh viêm khớp nghỉ ngơi để cải thiện sức khỏe
- Dành thời gian để người bệnh nghỉ ngơi. Giúp người bệnh nằm ở tư thế dễ chịu nhất và tránh các tư thế xấu có thể gây biến dạng hoặc tổn thương các khớp.
- Giải thích cho người bệnh về mức độ nghiêm trọng của bệnh cũng như những tư thế có thể khiến tình trạng bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
- Hỗ trợ người bệnh thực hiện các bài tập cũng như cách luyện tập tăng cường sức khỏe các khớp. Lưu ý cường độ bài tập để tránh các biến chứng như teo cơ, đặc biệt là trong giai đoạn viêm khớp dạng thấp cấp tính.
- Chườm nóng hoặc chườm lạnh tại các vị trí đau để giảm kích ứng, hỗ trợ chống viêm và giảm bớt khó chịu cho người bệnh.
- Tăng cường bổ sung các chất dinh dưỡng, vitamin, khoáng chất từ hoa quả tươi và rau xanh.
- Thực hiện vệ sinh cơ thể và khu vực nghỉ ngơi của người bệnh hàng ngày. Vệ sinh bao gồm răng, miệng và da để tránh gây ra các ổ nhiễm khuẩn và phát hiện sớm các ổ nhiễm trùng. Áo quần, khăn trải giường và các vật dụng liên quan cần được giữ sạch sẽ. Nếu xuất hiện các ổ loét da, cần khử trùng bằng nước oxy già hoặc xanh methylen.
- Theo dõi và kiểm soát các tác dụng phụ của thuốc điều trị để có biện pháp xử lý phù hợp.
- Hướng dẫn người bệnh sử dụng các phương tiện hỗ trợ như nạng, gậy, nẹp để chống đỡ cơ thể hoặc thực hiện các vận động cơ bản trong sinh hoạt.
3. Hỗ trợ chức năng vận động
Bệnh nhân khi mắc bệnh viêm khớp dạng thấp có xu hướng “lười” vận động do tâm lý “sợ đau”. Tuy nhiên càng “lười” thì tình trạng bệnh càng có xu hướng tiến triển. Nguy cơ dẫn đến các tình trạng teo hoặc liệt cơ bắp là rất lớn. Do vậy, người chăm sóc cần hỗ trợ bệnh nhân trong vận động để tránh các biến chứng không mong muốn.
Trước khi cho bệnh nhân thực hiện các bài tập vận động nên hỏi các chuyên viên y tế hỗ trợ các biện pháp vật lý trị liệu để tham khảo mức độ vận động thích hợp, tránh cho bệnh nhân vận động quá nặng hoặc quá khó có thể khiến tình trạng bệnh tiến triển nặng thêm.
Người chăm sóc bệnh nhân viêm khớp dạng thấp nên hỗ trợ cho bệnh nhân từ các vận động nhỏ nhẹ như: các hoạt động vệ sinh cá nhân, nâng giữ đồ vật, chuyển động đi lại, co cơ các chi… Sau khi bệnh nhân ổn định hơn về tình trạng bệnh thì tăng dần mức độ vận động qua các bài tập thể lực.
- Dành thời gian tập luyện 1 số bào tập vận động giúp cải thiện tình trạng bệnh viêm khớp không chuyển biến nặng
Một số bài tập hỗ trợ chức năng vận động phải kể đến như:
Bài tập 1: Giãn cơ, khớp hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình điều trị, tránh gây ra tình trạng co cơ, cứng khớp bất thường, có cường độ nhẹ và dễ thực hiện. Bài tập giãn cơ-khớp được tiến hành như sau:
- Vận động nhẹ để tăng dần nhiệt độ cơ thể trong vòng 2-4 phút (tránh các vận động quá mạnh và đột ngột).
- Giãn cơ-khớp ở tư thế cố định trong 30 giây, sau đó nghỉ 10 giây.
- Tiến hành giãn thêm 2 lần nữa, có thể sử dụng các dụng cụ hỗ trợ đi kèm để cố định các khớp trong quá trình dãn.
Bài tập 2: Chống đẩy-giữ thăng bằng giúp bệnh nhân tăng cường sự dẻo dai, đưa các khớp về đúng vị trí, giúp các khớp chuyển động nhịp nhàng uyển chuyển hơn. Bài tập chống đẩy-giữ thăng bằng được tiến hành như sau:
- Đưa cơ thể về động tác plank, nâng cả phần thân trên và thân dưới khỏi mặt sàn, giữ cổ-lưng-mông trên một đường thẳng.
- Lưu ý phần tay: bắp tay, khuỷu tay, cổ tay tạo thành góc vuông.
- Giữ nguyên tư thế trong ít nhất 20 giây (tùy thể trạng bệnh nhân), sau đó nghỉ 10 giây.
- Lặp lại quá trình thêm 2-3 lần nữa.
Bài tập 3: Thể dục theo nhịp là những bài tập có cường độ từ nhẹ đến mạnh, hỗ trợ vận động rất tốt cho bệnh nhân viêm đa khớp, đặc biệt có phần nhạc sôi động giúp bệnh nhân hứng thú hơn trong quá trình thực hiện.
4. Xây dựng chế độ ăn uống khoa học
Chế độ dinh dưỡng hàng ngày của bệnh nhân bị viêm khớp dạng thấp cần đặc biệt quan tâm. Bởi một chế độ ăn uống khoa học là điều kiện tiên quyết hỗ trợ quá trình điều trị bệnh, giảm các cơn đau xuất hiện đột ngột cũng như giúp cơ thể chóng khỏe mạnh. Trong khẩu phần ăn mỗi ngày của bệnh nhân, bạn nên bổ sung những thực phẩm sau:
- Rau xanh, củ quả tươi, nhất là rau họ nhà cải (bắp cải, cải thảo, cải xoăn,…);
- Các loại quả mọng nước (nhà học cam, dứa, dâu tây, ổi, nho,…);
- Gia vị có chứa hàm lượng cao thành phần kháng viêm, giảm đau tự nhiên như: gừng, tỏi, nghệ, hành,…;
- Thực phẩm giàu protein động vật: Cá biển (cá hồi, cá thu, cá ngừ, cá trích,…), các loại thịt trắng;
- Thực phẩm giàu protein thực vật: các loại hạt, ngũ cốc nguyên chất (hạt macca, óc chó, hạt điều, vừng,…).
- Hình thành chế độ ăn phù hợp với bệnh viêm khớp dạng thấp giúp tránh bệnh bị biến chứng
Song song, hạn chế hoặc loại bỏ hẳn các thực phẩm sau trong bữa ăn hằng ngày của người bị viêm khớp dạng thấp:
- Thịt đỏ (thịt bò, thịt chó, thịt trâu, thịt dê, thịt cừu,…);
- Thực phẩm giàu chất béo như nội tạng động vật, thức ăn đóng hộp;
- Thức ăn chế biến sẵn nhiều dầu mỡ, nhiều chất phụ gia,…;
- Thực phẩm có chứa hàm lượng đường cao;
- Thuốc lá, cà phê, chất kích thích, rượu, bia hay các đồ uống có cồn khác.
Ngoài ra, bạn nên cho bệnh nhân ăn chín uống sôi, ăn đúng giờ, có thể chia thành nhiều bữa ăn nhỏ để tránh những tác động mạnh lên chức năng chuyển hóa và đào thải của cơ thể.
5. Tăng cường sức khỏe tinh thần
- Người chăm sóc và gia đình cần dành thời gian tâm sự để cổ vũ tinh thần cũng như giúp người bệnh lạc quan và tránh các biến chứng ảnh hưởng đến tâm lý.
- Bên cạnh đó, cần hỗ trợ, khuyến khích người bệnh luyện tập để hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa nguy cơ tàn phế.
- Đồng cảm với bệnh nhân trong mọi vấn đề, nhất là khi cơn đau đột ngột xuất hiện khiến cơ thể mất thăng bằng dẫn đến té ngã hay cầm nắm đồ vật bị rơi;
- Không nên có thái độ thương hại với bệnh nhân bị viêm khớp dạng thấp;
- Tạo cho họ thói quen nghe nhạc, đọc sách hay xem truyền hình để thư giãn đầu óc;
- Nếu không có thời gian chăm sóc và trò chuyện thì bạn nên cho bệnh nhân tham gia một số lớp học để nâng cao sức khỏe cũng như giải tỏa cảm xúc, chẳng hạn: hành thiền, yoga, dưỡng sinh,…
Đánh giá tình hình bệnh nhân sau quá trình chăm sóc
Tiến hành đánh giá tình trạng chuyển biến bệnh sau quá trình chăm sóc giúp rút ra những điểm đã làm được và chưa làm được. Tình trạng bệnh nhân có tiến triển tốt hơn hay không? Những bất cập nào xảy ra trong quá trình chăm sóc? Căn cứ vào đó để có những điều chỉnh phù hợp nhất.
Một vài tiêu chí đánh giá sau khi thực hiện chăm sóc bệnh nhân viêm khớp dạng thấp đó là:
- Tình trạng viêm nhiễm ở các vị trí khớp xương như thế nào, tình trạng sưng, đau có thuyên giảm hay không?
- Đánh giá tiến triển bệnh và nguy cơ dẫn đến các biến chứng ở mức độ nào?
- So với trước khi tiến hành chăm sóc, chức năng vận động của người bệnh có cải thiện không? Cải thiện ở mức độ như thế nào?
- Có dấu hiệu dị ứng thuốc, phản ứng phụ xảy ra hay không? Tình trạng các bệnh lý nên ra sao?
Dựa vào những đánh giá trên, người chăm sóc và bệnh nhân sẽ có định hướng điều chỉnh chế độ sinh hoạt, ăn uống, tập luyện để đẩy nhanh hiệu quả điều trị.
Chăm sóc bệnh nhân viêm khớp dạng thấp là quá trình diễn ra xuyên suốt trước, trong và sau quá trình điều trị, đòi hỏi đội ngũ chăm sóc phải là những người hiểu rõ về đặc điểm bệnh lý, được đào tạo, đặc biệt phải là người quan tâm và có thái độ ân cần với bệnh nhân. Bên cạnh đó, thái độ hợp tác của bệnh nhân cũng là điều kiện quyết định để quá trình điều trị đạt kết quả cao.
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!