Viêm Khớp Dạng Thấp Theo Đông Y Và Các Bài Thuốc Điều Trị
Viêm khớp dạng thấp theo đông y là một trong những loại hình chữa bệnh được áp dụng phổ biến ngày nay khi càng có nhiều người e ngại về tác dụng phụ của thuốc Tây. Ưu điểm của các bài thuốc Đông y chữa viêm khớp dạng thấp chính là có khả năng tác động đến nguồn căn gây bệnh mà lại hiếm gây ra tác dụng phụ, lành tính vì sử dụng những vị thuốc từ thiên nhiên.
Nguyên nhân gây bệnh viêm khớp dạng thấp theo Đông y
Viêm khớp dạng thấp là căn bệnh có tính chất tự miễn gây tổn thương cho màng bao hoạt dịch của một hay nhiều khớp trong cơ thể. Đây là một dạng viêm khớp mãn tính ảnh hưởng đến phụ nữ nhiều hơn nam giới.
Khớp bị bệnh thường có biểu hiện sưng đau, cứng, viêm đỏ. Các triệu chứng bệnh tái phát nhiều đợt trong năm ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt, tâm lý, chất lượng sống cũng như khả năng vận động của người bệnh. Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến khớp, bệnh viêm khớp dạng thấp còn có thể gây tổn thương cho nhiều cơ quan khác trong cơ thể như tim mạch, phổi hay mắt…
Theo quan niệm của Đông y, bệnh viêm khớp dạng thấp thuộc phạm trù chứng Tý, tức các bệnh lý xảy ra khi có sự bế tắc ở kinh mạch, khí huyết.
Có hai nguyên nhân chính gây bệnh được y học cổ truyền ghi nhận bao gồm:
- Nguyên nhân ngoại cảm: Viêm khớp dạng thấp khởi phát khi xuất hiện các yếu tố phong, hàn, thấp đi vào cơ thể mà không được trừ khử hết. Chúng ứ đọng lại trong các khớp xương khiến khớp bị tổn thương.
- Nguyên nhân nội thiên: Sự phát triển của bệnh có liên quan đến yếu tố di truyền, còn được gọi là thanh tiên bất túc. Ngoài ra, các yếu tố như thiếu chất dinh dưỡng, khí huyết không thông cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Căn cứ vào nguyên nhân, triệu chứng bên ngoài bệnh viêm khớp dạng thấp được chia thành các thể gồm:
- Phong hàn thấp tý
- Can thận âm huyết hư
- Phong thấp nhiệt tý
- Thận dương hư suy
Các thể bệnh viêm khớp dạng thấp điển hình
Tùy theo triệu chứng lâm sàng, có thể phân viêm khớp dạng thấp thành các thể bệnh như sau:
Phong Hàn Thấp Tý
Thể phong hàn thấp tý thường xảy ra vào mùa lạnh. Đây là thể bệnh xuất hiện ở giai đoạn đầu của viêm khớp dạng thấp với các triệu chứng đặc trưng như:
- Đau nhức tập trung ở một khớp hay một vài khớp.
- Các vùng sưng thường tê cứng, nặng hoặc khó cử động.
- Nóng đỏ không xuất hiện thường xuyên mà người bệnh có thể thấy mát, lạnh ở khớp vào buổi sáng.
Thể bệnh này thay đổi theo thời tiết. Triệu chứng bệnh tăng khi thời tiết lạnh và thuyên giảm khi thời tiết ấm áp. Ngoài các triệu chứng điển hình thì bệnh có thể kèm các triệu chứng khác như sợ lạnh, tiểu nhiều, nước tiểu trong, tiêu chảy.
Phong Thấp Nhiệt Tý
Thường diễn ra ở giai đoạn cấp diễn của viêm khớp, thể phong thấp nhiệt tý trong y học hiện đại gọi là bệnh thấp tim – một loại viêm tự miễn xảy ra ở xương khớp sau khi người bệnh bị nhiễm khuẩn đường hô hấp trên.
Viêm khớp dạng thấp thể phong nhiệt thấp tý có triệu chứng điển hình là:
- Các khớp sưng, đau, nặng, khó cử động.
- Khớp và vị trí xung quanh khớp sưng đỏ, sờ vào thấy nóng. Nhưng khi được chườm lạnh thì đỡ đau hơn.
- Các triệu chứng toàn thân kèm theo là: sốt, ra mồ hôi, sợ gió, khát nhưng không muốn uống nước. Ngoài ra có thể gặp tình trạng nôn mửa, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, nước tiểu đỏ và tiểu ít,…
Can Thận Âm Huyết Hư
Thể can thận âm huyết hư xảy ra do can, thận bất túc khiến khí huyết bất thông, hậu quả là gây ra tình trạng đau nhức xương khớp.
Bệnh viêm khớp thể can thận âm huyết hư xuất hiện khi bệnh đã tiến triển nặng với các biểu hiện:
- Khớp sưng to, đau đớn, biến dạng, đi lại khó khăn.
- Da mặt xám hoặc trắng bệch. Toàn thân nặng nề, uể oải.
- Khó thở, mệt mỏi, lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng.
Thận Dương Hư Suy
Thể Thận dương hư suy xuất hiện khi bệnh viêm khớp đã tiến triển xấu, xuất hiện các biến chứng ở gan, thận. Triệu chứng đặc trưng của viêm khớp dạng thấp thể thận dương hư suy là:
- Các khớp và cơ teo cứng, khó co, duỗi.
- Khớp đau nhiều, sưng to. Triệu chứng này nghiêm trọng hơn khi trời lạnh và thuyên giảm khi thời tiết ấm áp hoặc cơ thể được ấm cẩn thận.
- Một số triệu chứng đi kèm như chóng mặt, ù tai, đau lưng mỏi gối, tiểu nhiều, nước tiểu trong, tiểu đêm, lưỡi nhạt, rêu lưỡi trắng mỏng.
Các bài thuốc Đông y điều trị viêm khớp dạng thấp
Như đã đề cập, Đông y chia viêm đa khớp thành nhiều thể bệnh. Mỗi thể sẽ có phương pháp điều trị và đặc điểm khác nhau. Vì vậy để áp dụng bài thuốc phù hợp, cần xác định thể bệnh thông qua căn nguyên và triệu chứng lâm sàng.
Dưới đây là một số bài thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp theo Đông y người bệnh có thể tham khảo:
1. Bài thuốc Đông y trị viêm khớp dạng thấp thể phong thấp nhiệt tý
Phong thấp nhiệt tý là một trong những thể bệnh thường gặp. Tây y gọi thể bệnh này còn được gọi là thấp tim – một dạng viêm tự miễn xảy ra sau khi bị nhiễm khuẩn đường hô hấp trên do vi khuẩn liên cầu tan huyết nhóm A.
Viêm đa khớp thể phong thấp nhiệt tý đặc trưng với triệu chứng khớp sưng nóng, đỏ, đau nhức nhiều và mức độ đau giảm đi đáng kể khi chườm lạnh. Bên cạnh đó, thể bệnh này còn khiến bệnh nhân dễ cáu gắt, cơ thể mệt mỏi, sợ gió, người nóng sốt và mạch huyền hoạt sác.
Với thể phong thấp nhiệt tý, Đông y sử dụng bài thuốc có tác dụng khu phong, trừ thấp và thanh nhiệt, thông lạc.
- Bài thuốc 1: Chuẩn bị tri mẫu 9g, quế chi 5 – 9g, ngạnh mễ 6g, cam thảo 4g và thạch cao 30g. Cho dược liệu vào ấm sắc, ngày dùng 1 thang.
- Bài thuốc 2: Trong trường hợp khớp sưng đỏ nặng, đau nhiều – đặc biệt khi về đêm, nên dùng tang chi và nhẫn đông đằng mỗi thứ 20g, phòng phong 9g, quế chi 6g, tri mẫu 10g, hải đồng bì 12g và bạch thược 15g, sinh địa, xích thược mỗi thứ 15g và bột linh dương 0.6g (hòa uống). Sắc dược liệu lấy nước uống, ngày dùng 1 thang.
Bên cạnh việc dùng các bài thuốc, người bị viêm đa khớp thể phong thấp nhiệt tý nên nghỉ ngơi, tránh vận động mạnh và lao động nặng. Đồng thời cần uống nhiều nước, bổ sung trái cây và rau xanh để bù điện giải, giảm mệt mỏi và tăng cường chức năng đề kháng.
2. Bài thuốc chữa viêm khớp dạng thấp bằng Đông y dùng cho thể phong hàn thấp tý
- Triệu chứng: Với những người bị bệnh ở dạng này, họ sẽ thường xuất hiện các triệu chứng như khớp lạnh và đau nhiều, chườm nóng sẽ thấy dễ chịu, rêu lưỡi trắng, sắc lưỡi tái nhợt, mạch trì khẩn.
- Phương pháp chữa trị: Khu phong, tán hàn, trừ thấp thông lạc
- Bài thuốc: Quyên tý thang gia giảm
Để điều trị bệnh bằng bài thuốc này, bệnh nhân cần chuẩn bị các vị thảo dược sau: Độc hoạt, khương hoạt, tần giao, quế chi, xuyên khung, đương quy, nhũ hương, một dược với lượng là 9g, thêm vào đó là 15g uy linh tiêm. Các dược liệu này cho vào nồi và sắc lên với nước để uống.
Nếu phong đau nhiều khi di chuyển, cần thêm 10g phòng phong; khớp đau nhiều thêm 9g ô đều, 3g tế tân, 9g phụ tử chế; trường hợp thấp nhiều khớp sưng to, cần cho thêm 30g ý dĩ, 12 tỳ giải.
3. Bài thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp thể can thận âm huyết hư
Thể can thận âm huyết hư xảy ra do can, huyết và thận bất túc khiến gân mạch thiếu dưỡng chất nuôi dưỡng, dẫn đến tình trạng đau nhức xương khớp do gân mạch co rút. Thể bệnh này thường xảy ra ở người bị bệnh lâu ngày, đặc trưng bởi tình trạng ổ khớp biến dạng, tổn thương nặng, tê cứng và khó khăn khi vận động. Ngoài ra, bên dưới da cũng có thể xuất hiện các nốt cục nhỏ.
Bên cạnh các triệu chứng tại chỗ, viêm đa khớp thể can thận âm huyết hư còn gây hoa mắt, chóng mặt, cơ thể mệt mỏi, người yếu, thiếu sức sống, đau mỏi lưng gối, lưỡi nhợt nhạt và ít rêu. Đông y dùng các bài thuốc có tác dụng tư bổ can thận và ích khí dưỡng huyết để chữa thể bệnh này.
- Bài thuốc 1: Chuẩn bị cam thảo 6g, đảng sâm 15g, độc hoạt và phòng phong mỗi thứ 9g, xuyên khung và đỗ trọng mỗi thứ 10g, nhục quế (cho sau) và tế tân mỗi thứ 30g, bạch linh, tần giao, thục địa, bạch thược, tang ký sinh và đương quy mỗi thứ 12g. Rửa sạch dược liệu cho vào ấm, sắc kỹ và uống hết trong ngày. Dùng đều đặn mỗi ngày 1 thang cho đến khi hết đau nhức.
- Bài thuốc 2: Nếu đi kèm với táo bón và miệng khô, khát, có thể thêm tế tân, nhục quế, hà thủ ô, sinh địa và tri mẫu (gia giảm dược liệu theo triệu chứng). Hoặc có thể thêm địa long và toàn yết mỗi thứ 6g nếu chân tay co cứng, khó vận động và đau nhiều.
4. Bài thuốc chữa viêm đa khớp thể thận dương hư suy
- Triệu chứng: Những người bị viêm khớp dạng thấp thể thận dương hư suy sẽ có các biểu hiện: Khớp bị sưng to, co cứng, nếu trời lạnh sẽ đau nhiều hơn, sợ lạnh, chân tay cũng lạnh, đau mỏi lưng và gối, tiểu tiện nhiều, lưỡi bệu nhợt, mạch trì nhược, rêu trắng.
- Phương pháp chữa trị: Ôn bổ thận dương, tán hàn thông lạc
- Bài thuốc: Bát vị hoàn gia giảm
Chuẩn bị quế chi, phụ tử chế, sơn thù với lượng bằng nhau là 9g; ba kích thiên, sơn dược, ngưu tất, cẩu tích, phục linh với lượng 12g; bạch truật, tiên linh tỳ, uy linh tiên với lượng là 15g. Những vị thuốc này cho vào ấm và sắc lên với nước để sử dụng.
Trường hợp vùng khớp sưng to, cơ thể mệt mỏi cần cho thêm 30g ý dĩ nhân, 30g hoàng kỳ. Nếu khớp đau nhiều, phải thêm 5g toàn yết, hồng hoa, tô mộc, xuyên ô với lượng bằng nhau là 9g. Chú ý là sắc xuyên ô trước, sau đó mới cho các loại thuốc khác vào để sắc cùng. Với những người bị dị dạng khớp hoặc khớp bị cứng không thể cử động, hãy thêm 9g xuyên sơn giáp, 9g địa long, 6g bạch giới tử.
5. Chữa viêm khớp dạng thấp bằng Đông y với bài thuốc Độc hoạt tang ký sinh
- Đối tượng sử dụng: Bệnh nhân bị viêm khớp dạng thấp thể Can thận âm huyết hư có thể dùng bài thuốc này. Người bệnh thường có các triệu chứng như: Sưng đau khớp kéo dài khớp cứng và biến dạng, gặp khó khăn khi co duỗi khớp, nổi nốt cục dưới da, teo cơ, đau mỏi lưng gối. Một số bệnh nhân còn có biểu hiện mệt mỏi, hoa mắt, choáng váng, lưỡi có màu sắc nhợt nhạt, ít rêu, mạch sa tế.
- Tác dụng: Tư bổ can thận, bổ huyết, ích khí
- Thành phần: 3 gram nhục quế, 6 gram cam thảo, 12 gram bạch linh, 10 gram ngưu tất, 3 gram tế tân, 9 gram độc hoạt, 15 gram đảng sâm, 10 gram đỗ trọng, 12 gram bạch linh, 9 gram phòng phong, 12 gram đương quy, 9 gram phòng phong, 12 gram bạch thược, 12 gram tần giao, 10 gram xuyên khung, 12 gram tang ký sinh, 12 gram thục địa.
- Cách sử dụng: Dùng thuốc theo dạng sắc uống, mỗi ngày đều đặn dùng 1 thang. Sắc thuốc chung với 1 lít nước lấy 500ml, chia làm 3 phần uống.
*Lưu ý:
- Trường hợp có biểu hiện âm hư nội nhiệt, khó đi ngoài, miệng khô thì bỏ các vị tế tân và nhục quế. Thay vào đó dùng thêm hà thủ ô, địa hoàng và tri mẫu.
- Bệnh nhân bị đau và co cứng các chi thì gia thêm các vị gồm 6 gram địa long, 6 gram toàn yết.
6. Một số bài thuốc Đông y chữa viêm khớp dạng thấp khác
Ngoài những thể bệnh thường gặp, Đông y còn có một số bài thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp ở các thể bệnh ít gặp hơn như:
– Bài thuốc Đông y trị viêm đa khớp thể hành tý:
Thể hành tý xảy ra do thấp, hàn và phong xâm nhập vào khiến khí huyết không lưu thông được, gây bế tắc và ứ trệ kinh lạc – trong đó nguyên nhân chính là do phong (gió). Thể bệnh này có tiến triển chậm, dai dẳng, cơn đau âm ỉ và đau nhiều khi trời lạnh.
- Chuẩn bị: Khương hoạt, phòng phong và tần giao mỗi thứ 12g, hạnh nhân và bạch linh mỗi thứ 10g, quế chi 8g, đương quy 16g, sinh khương (gừng tươi) 3 – 5 lát, cam thảo 4g, cát căn 20g.
- Thực hiện: Rửa sạch dược liệu, cho vào ấm và sắc kỹ. Chia nước sắc thành 2 lần uống, dùng trong ngày và uống đều đặn mỗi ngày 1 thang. Nên sử dụng bài thuốc này cách xa bữa ăn.
– Điều trị viêm khớp dạng thấp thể hàn tý bằng bài thuốc Đông y:
Viêm khớp dạng thấp thể hàn tý xảy ra thấp, phong và hàn xâm nhập nhưng hàn khí chiếm ưu thế. Bệnh thường gây đau âm ỉ, cơ thể xanh xao, người và chân tay lạnh. Để giải thể bệnh này, Đông y dùng bài thuốc có tác dụng tác hàn, ôn trung, tiêu tích và giải biểu.
- Chuẩn bị: Bán hạ chế, ma hoàng, chích cam thảo và can khương mỗi thứ 4g, đương quy và xích thược mỗi thứ 16g, phục linh 10g, hậu phác, quế chi và chỉ xác mỗi thứ 8g, bạch chỉ, cát cánh, thương truật và xuyên khung mỗi thứ 12g.
- Thực hiện: Cho dược liệu vào ấm, sắc uống ngày dùng 1 thang. Chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.
– Viêm đa khớp thể phong hàn thấp tý thêm huyết hư:
Thể bệnh này thường xảy ra do viêm đa khớp thể phong hàn thấp tý tiến triển dai dẳng khiến huyết hư và khí huyết bất thông. Không chỉ gây đau nhức, sưng nóng và viêm đỏ khớp, thể phong hàn thấp tý thêm huyết hư còn gây chóng mặt, ăn uống kém, người gầy yếu, sụt cân nhanh và cơ thể mệt mỏi. Với thể bệnh này, Đông y dùng bài thuốc có tác dụng thông kinh hoạt lạc, ích can thận, tán phong và trừ thấp.
- Chuẩn bị: Đương quy, đẳng sâm, thục địa và bạch thược mỗi thứ 16g, xuyên khung, ngưu tất và phục linh mỗi thứ 10g, cam thảo 4g, phòng phong, đỗ trọng và độc hoạt mỗi thứ 12g, tang ký sinh 12 – 16g và tế tân 8g.
- Thực hiện: Đem dược liệu rửa sạch, cho vào ấm và sắc ngày 1 thang. Chia nước sắc thành 2 lần uống và dùng hết trong ngày.
Ngoài ra, bệnh nhân cũng có thể áp dụng một số bài thuốc Đông y điều trị viêm khớp dạng thấp khác tùy vào biểu hiện lâm sàng, mức độ triệu chứng và khả năng đáp ứng. Bên cạnh đó, có thể kết hợp với cấy chỉ, châm cứu hoặc xoa bóp bấm huyệt để giảm đau nhức, phục hồi tổn thương ở ổ khớp và hỗ trợ hiệu quả của các bài thuốc.
Lưu ý khi điều trị viêm khớp dạng thấp theo Đông y
Viêm khớp dạng thấp khi điều trị theo phương pháp Đông y sẽ giúp người bệnh an tâm điều dưỡng mà không phải lo lắng gì thêm. Tuy nhiên, bệnh nhân cũng đặc biệt cần lưu ý một vài điểm sau:
- Dùng thuốc Đông y không thể mang lại hiệu quả tức thời như thuốc Tây y nên người bệnh không nên nóng vội bỏ dở mà phải theo đúng liệu trình đã được các bác sĩ vạch ra từ đầu.
- Những người bị viêm khớp dạng thấp thể nặng, có nguy cơ biến chứng, các khớp bị tổn thương quá sâu không nên sử dụng phương pháp Đông y. Tốt nhất nên khám bác sĩ để tiến hành can thiệp bằng y học hiện đại.
- Phụ nữ đang mang thai, người mắc các bệnh lý mãn tính khác như tim mạch, tiểu đường, huyết áp,… cần trao đổi với bác sĩ trước khi quyết định sử dụng các kỹ thuật Đông y.
- Luôn giữ cho tình thần thoải mái, hạn chế căng thẳng trước khi thực hiện các thủ thuật trong Đông y. Giữ tâm thế thoải mái giúp đả thông khí huyết dễ dàng hơn.
- Nếu có ý định phối hợp thuốc Đông y với thuốc Tây và các viên uống bổ sung (TPCN), nên tham vấn y khoa để được tư vấn về liều lượng, thời gian sử dụng và hạn chế rủi ro tương tác thuốc.
- Một số trường hợp có thể bị đau bụng, tiêu chảy và dị ứng khi sử dụng thuốc Đông y. Lúc này, cần chủ động ngưng áp dụng và tìm gặp bác sĩ để được thăm khám, chẩn đoán và xử lý kịp thời.
- Nên phối hợp các bài thuốc Đông y với một số liệu pháp giảm đau không dùng thuốc như châm cứu, cấy chỉ và xoa bóp bấm huyệt để tăng hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ lạm dụng thuốc.
- Bên cạnh các phương pháp điều trị, bệnh nhân nên chủ động kết hợp với thói quen sinh hoạt, chế độ dinh dưỡng và tập thể dục thường xuyên để cải thiện sức khỏe xương khớp và làm chậm tiến triển của bệnh. Đồng thời cần tránh lao động nặng và thay đổi các tư thế xấu.
Trên đây là các bài thuốc chữa bệnh viêm khớp dạng thấp theo Đông y mà chúng tôi tổng hợp được. Mặc dù có nhiều ưu điểm, tuy nhiên để những bài thuốc này mang lại hiệu quả tốt nhất, bệnh nhân cũng cần phải áp dụng thường xuyên và trong thời gian dài. Đồng thời, phải chú ý điều chỉnh chế độ ăn uống và nghỉ ngơi cho phù hợp.
Trở thành người đầu tiên bình luận cho bài viết này!